बजेट म्हणजे काय आणि बजेटचे फायदे काय? | What is a budget and what are the benefits of a budget
बजेट म्हणजे काय
बजेटबद्दल अमेरिकन उद्योगपती, लेखक आणि वैयक्तिक वित्त तज्ञ श्री. डेव्हिड रामसे म्हणतात की –
“पैसा कुठे गेला याचा विचार करण्याऐवजी पैसे कुठे जायचे हे बजेट सांगते”
म्हणजेच,
अर्थसंकल्प हा पैशाचे व्यवस्थापन करण्याचा एक मार्ग आहे, जो आपल्याला
सांगते की – आपला पैसा कुठे खर्च करायचा आणि कुठे नाही,
अर्थसंकल्पाचा अर्थ
बजेट हा इंग्रजी शब्द आहे – ज्याचा अर्थ उत्पन्न आणि खर्चाचे अंदाजे विवरण.
आणि म्हणूनच आपण बजेट देखील कॉल करू शकता – उत्पन्न आणि खर्चाचे अंदाजे विवरण.
तुम्ही बजेट वापरता का?
जर
तुम्हाला तुमच्या पैशाची काळजी वाटत असेल, तर याचा अर्थ असा की –
तुमच्याकडे एकतर चांगले बजेट नाही किंवा असे देखील असू शकते – तुम्ही कधीही
बजेट बनवत नाही.
तुम्ही अनेकदा तुमच्या आजूबाजूच्या लोकांना असे म्हणताना ऐकले असेल-
“काय करू, माझ्या हातात पैसा टिकत नाही”
एकतर
“माझे सर्व पैसे कुठे जातात हे मला समजत नाही”
अशा
लोकांचे आपल्या खर्चावर नियंत्रण नसते आणि अनेक वेळा ते आपल्या गरजा आणि
खर्च भागवण्यासाठी कर्ज घेतात आणि कर्जाच्या जाळ्यात अडकतात.
आणि जे अशा कर्जाच्या सापळ्यात अडकतात,
अशा लोकांचा अनेकदा बजेटवर विश्वास नसतो , असे लोक बजेट बनवत नाहीत आणि बजेट बनवले तरी ते पाळत नाहीत.
आणि
अशाप्रकारे, बजेटच्या कमतरतेमुळे, त्यांचे उत्पन्न आणि खर्चामध्ये समतोल
राहत नाही, ज्यामुळे असे लोक नेहमीच कोणत्या ना कोणत्या आर्थिक समस्येत
अडकतात.
तुम्ही बजेट का बनवत नाही हे मला माहीत नाही , पण माझ्यावर विश्वास ठेवा,
तुमचे उत्पन्न कमी किंवा जास्त असले तरी काही फरक पडत नाही,
फरक हा आहे की – तुम्ही कमावलेले पैसे कसे खर्च करता, म्हणजेच तुम्ही पैसे कसे व्यवस्थापित करता,
आणि पैशाचे व्यवस्थापन करणे म्हणजे वैयक्तिक वित्त आणि आर्थिक नियोजनाची पहिली पायरी – बजेट,
आणि म्हणून जर तुम्ही बजेट बनवत नसाल, तर हे शक्य आहे की तुम्हाला यापुढेही पैशाची काळजी असेल.
अर्थसंकल्प आणि त्याचा उद्देश
वास्तविक
“अर्थसंकल्प” ही एक सोपी परंतु सर्वात प्रभावी पद्धत आहे, ज्याचा वापर
करून उत्पन्न आणि खर्चामध्ये चांगला समतोल साधता येतो.
अर्थसंकल्प
हे आपले उत्पन्न आणि खर्चाचे एक साधे विधान आहे, ज्याचा मुख्य उद्देश
उधळपट्टीवर नियंत्रण ठेवणे, बुडीत कर्ज टाळणे, नियमित बचत करणे आणि
गरजेपोटी पैसे कमी पडण्याच्या चिंतेपासून मुक्त होणे हा आहे.
बजेट आणि त्याचा वापर
तुम्ही ज्या कंपनीत काम करता, ती कंपनी छोटी असो वा मोठी, प्रत्येक कंपनीचे उत्पन्न आणि खर्चाचे बजेट असते .
आणि या अर्थसंकल्पानुसार , कंपनी वेगवेगळ्या वस्तूंवर खर्च करते, जेणेकरून कंपनी आपल्या खर्चावर नियंत्रण ठेवून अधिक नफा मिळवू शकेल.
जी कंपनी बजेट बनवत नाही किंवा बजेट नीट फॉलो करत नाही, ती कंपनी आज ना उद्या बंद पडू शकते आणि मोठ्या आर्थिक अडचणीत अडकू शकते.
त्यामुळेच अर्थसंकल्प समजून घेऊन त्याची अंमलबजावणी करणे अत्यंत गरजेचे आहे .
“बजेट”
हा पैशाचे व्यवस्थापन करण्याचा एक अतिशय सोपा आणि अतिशय शक्तिशाली मार्ग
आहे, ज्याच्या मदतीने कोणतीही व्यक्ती, कंपनी, संस्था किंवा सरकार
त्यांच्या खर्चावर नियंत्रण ठेवू शकते, तसेच त्यांच्या उत्पन्नाचा आणि
खर्चाचा हिशोब ठेवू शकते.
जसे –
सरकार, देशाला, आपल्या उत्पन्नाचा आणि खर्चाचा हिशेब देण्यासाठी, दरवर्षी संपूर्ण देशाचा सामान्य सरकारी केंद्रीय अर्थसंकल्प तयार केला जातो,
त्याचप्रमाणे,
रेल्वे विभाग, आपल्या उत्पन्नाचा आणि खर्चाचा हिशेब ठेवण्यासाठी, संपूर्ण
वर्षासाठी रेल्वे बजेट अनिवार्यपणे तयार करतो.
आणि
त्याच प्रमाणे वेगवेगळे सरकारी विभाग, छोट्या-मोठ्या कंपन्या, संस्था,
यशस्वी उद्योजक हे बजेटचा वापर फक्त आपल्या व्यवसायावर नियंत्रण
ठेवण्यासाठी करतात.
अशाप्रकारे,
जर तुम्ही नीट पाहिले तर तुम्हाला कळेल की – आपल्या देशाच्या सरकारपासून,
प्रत्येक लहान-मोठ्या कंपनी, संस्था, छोटे-मोठे व्यापारी, सर्वजण आपल्या
पैशाचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आर्थिक नियोजन करतात आणि आर्थिक नियोजनासाठी
त्याचे पहिले पाऊल आहे. आहे – बजेट ,
खरोखर,
देश
असो, छोटी असो वा मोठी कंपनी, संस्था, व्यक्ती असो वा कुटुंब, प्रत्येकाने
आपल्या आर्थिक नियोजनाची गरज असते आणि आर्थिक नियोजनाची पहिली पायरी
म्हणजे बजेट बनवणे आणि त्याचे पालन करणे.
आणि
अर्थसंकल्पाच्या यशामध्येच एखाद्या व्यक्तीचे किंवा संस्थेचे आर्थिक यश
अवलंबून असते आणि म्हणूनच बजेटला तुमच्या आर्थिक यशाचा आधार म्हटल्यास
वावगे ठरणार नाही.
अर्थसंकल्पाचे फायदे
आता अर्थसंकल्पाच्या आणखी काही फायद्यांविषयी जाणून घेऊया – बजेटचे फायदे काय आहेत आणि बजेट आपल्यासाठी किती उपयुक्त आहे,
अर्थसंकल्पाचा पहिला सर्वात मोठा फायदा म्हणजे –
अर्थसंकल्प तयार केल्याने आपल्याला आपल्या गरजा आणि इच्छा यातील फरक समजतो.
(गरजा आणि इच्छा यातील फरक समजून घेणे)
तुमच्या खर्चावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी तुमची गरज आणि इच्छा यातील फरक समजून घेणे फार महत्वाचे आहे.
लक्षात ठेवा –
गरजा म्हणजे गरजा –
त्या गोष्टी आहेत, ज्या आपले सामान्य जीवन जगण्यासाठी सर्वात महत्वाच्या
असतात, जसे की – घराचे रेशन, भाडे, कपडे आणि इतर गोष्टी जसे की लाईट, पाणी,
आणि इक्षा किंवा इच्छा अशा गोष्टी आहेत, ज्या आपल्या इच्छा आहेत, परंतु या इच्छा पूर्ण केल्याशिवाय आपण आपले सामान्य जीवन जगू शकतो.
उदाहरणार्थ – एक सामान्य माणूस ऍपलच्या आयफोनची इच्छा करू शकतो, कारण हा आयफोन नसला तरी त्याच्या आयुष्यात काही फरक पडणार नाही.
आणि
अशा प्रकारे, तुम्ही बजेट बनवताच, आणि तुमचे उत्पन्न आणि तुमचे खर्च लिहून
ठेवता, नंतर बजेटिंगमध्ये, तुम्हाला तुमच्या इच्छेवर नव्हे तर तुमच्या
गरजांवर अधिक लक्ष केंद्रित करावे लागेल आणि अशा प्रकारे तुम्ही अगदी सहज
साध्य करू शकता. तुमच्या बजेटची उद्दिष्टे. म्हणजे, खर्चावर नियंत्रण आणि
बचत करण्याचा हेतू असू शकतो,
अर्थसंकल्पाचा दुसरा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे –
बजेट तुम्हाला जास्त खर्च करण्यापासून थांबवते –
बजेट
बनवून तुम्ही फक्त आवश्यक गोष्टी विकत घेता आणि अनावश्यक गोष्टी सोडून
देता, खरं तर बजेट तुमच्या खर्चाची रेलचेल तोडण्यास मदत करते आणि जर तुम्ही
बजेट बनवले नाही तर याचा अर्थ असा होतो की – तुमचे खर्च पण कोणतेही
नियंत्रण नाही, आणि तुम्ही गरज नसलेल्या गोष्टी विकत घेत आहात,
आणि अशा परिस्थितीत, तुम्हाला जगातील महान गुंतवणूकदार वॉरन बफे यांचे शब्द लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे की –
तुम्हाला गरज नसलेल्या वस्तू तुम्ही विकत घेत असाल तर लवकरच तुम्हाला गरजेच्या वस्तू विकायच्या आहेत.
म्हणूनच बजेट बनवा आणि उधळपट्टीवर नियंत्रण ठेवा.
अर्थसंकल्पाचा तिसरा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे –
तुम्ही बुडित कर्ज घेण्यापासून वाचलात (बजेट तुम्हाला बुडीत कर्जे टाळण्यास मदत करते)
बजेटच्या
कमतरतेमुळे , पगार मिळताच तुम्ही खर्च करता, काही दिवसांत खाते रिकामे
होते, आणि जेव्हा पैसे कमी होतात तेव्हा तुम्हाला तुमच्या मित्रांकडून पैसे
घ्यावे लागतात.
हळूहळू,
तुमच्या खर्च करण्याच्या सवयींवर नियंत्रण नसल्यामुळे, तुम्ही मित्रांना
दिलेल्या कर्जाची परतफेड करण्यासाठी पर्सनल लोन घेता, मग तुम्हाला क्रेडिट
कार्ड देखील मिळते, क्रेडिट कार्ड मिळाल्याने तुम्ही जास्त खर्च करू लागता,
आणि हळूहळू तुम्ही कर्जाच्या सापळ्यात अडकता,
अशा परिस्थितीत, बजेट तुम्हाला खूप मदत करते, बजेटमुळे तुम्हाला कर्ज घेण्याची गरज नाही आणि अशा प्रकारे तुम्ही कर्जाच्या जाळ्यात अडकण्यापासून वाचलात.
म्हणूनच तुम्ही तुमच्या खर्चाच्या वाहनात बजेटचे ब्रेक लावले पाहिजेत, अन्यथा बजेटशिवाय खर्च करणे तुमच्यासाठी खूप महागात पडू शकते आणि तुम्ही कर्जाच्या खाईत पडू शकता.
याशिवाय अर्थसंकल्पाचा चौथा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे –
बजेटमुळे,
तुम्ही तुमची आर्थिक उद्दिष्टे पूर्ण करण्यासाठी नियमित बचत करू शकता
(अर्थसंकल्प तुम्हाला आर्थिक उद्दिष्टे गाठण्यासाठी मदत करतो).
जेव्हा
तुम्ही बजेट बनवता, तेव्हा तुमच्या आर्थिक उद्दिष्टांनुसार, तुम्ही प्रथम
तुमच्या कमाईतून जतन करावयाची रक्कम वेगळी करण्याची योजना आखता आणि यामुळे,
तुम्ही नियमित बचत आणि गुंतवणूक करून तुमची आर्थिक उद्दिष्टे पूर्ण करू
शकता,
याशिवाय अर्थसंकल्पाचा पाचवा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे –
बजेटमुळे तुम्हाला तुमच्या पैशांवर पूर्ण नियंत्रण मिळते,
बजेट हे तुमच्या आर्थिक वाहनातील ब्रेकसारखे असते.
आणि यामुळे , तुम्हाला बजेटमधून तुमच्या पैशांच्या वाहनावर पूर्ण नियंत्रण मिळते .
ब्रेक न वापरता तुम्ही कार योग्य प्रकारे नियंत्रित करू शकता,
त्याच प्रकारे, बजेटचा वापर करून, आपण आपल्या वित्ताच्या वाहनावर म्हणजेच पैशाच्या वाहनावर पूर्ण नियंत्रण ठेवू शकता.
आणि
अशा रीतीने, तुमच्या वित्तावर नियंत्रण ठेवून, तुम्हाला असा फायदा मिळतो
की तुमच्या सर्व गरजा पूर्ण करण्यासोबतच तुम्ही नियमित बचत करून तुमच्या
आर्थिक जीवनावर पूर्ण नियंत्रण ठेवू शकता.
तुमच्याकडे तुमच्या वित्ताविषयी संपूर्ण माहिती आहे, तुमचे पैसे कुठून येत आहेत, ते कुठे असावेत आणि ते कुठे सांगितले जात आहे,
तुम्हाला कोणत्याही आवश्यक खर्चासाठी पैसे कमी पडण्याची चिंता करण्याची गरज नाही, कारण बजेटमध्ये तुम्ही आधीच सर्व आवश्यक खर्चाचे नियोजन केले आहे आणि यामुळे तुम्हाला कोणत्याही कर्जदारासमोर लाजिरवाणे होण्याची गरज नाही.
आणि
तुमच्या स्वतःच्या वित्तावर नियंत्रण ठेवून, तुम्हाला तुमच्या
भविष्याबद्दल जास्त काळजी करण्याची गरज नाही, त्यामुळे तुम्ही खूप आनंदी
आणि शांतता अनुभवू शकता,
आणि आर्थिक यश मिळवून तुम्हाला चांगले जीवन जगता येईल,
तर मित्रांनो
या पोस्टमध्ये मी तुमच्याशी बजेट म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत याबद्दल बोललो.
आणि पुढच्या पोस्ट मध्ये मी तुमच्याशी बोलेन – तुम्ही तुमचे बजेट कसे बनवू शकता ,
तुम्हाला ही पोस्ट कशी वाटली, तुम्ही तुमचा प्रश्न किंवा कल्पना कमेंटमध्ये जरूर लिहा.
आणि शेवटी पोस्ट पाहिल्याबद्दल खूप खूप धन्यवाद